رابطه ولایت و هدایت در نهج البلاغه

رابطه ولایت و هدایت در نهج البلاغه

تقسیم انسانها به دو گروه پیروان هدایت الهی و گمراهان پیرو شیطان، و به تعبیر دیگر، اولیاء الله و اولیاء الشیطان در نهج البلاغه نیز صورت گرفته است. حضرت در خطبه نخست نهج البلاغه از شقاوت و عصیان شیطان و دشمنی او با آدم و فرزندان او سخن می گوید و در همان خطبه می فرماید: خداوند پیامبرانش را در زمانی می فرستاد که:

«... واجتالتهم الشیاطین عن معرفته، واقتطعتهم عن عبادته ...»

و شیطانها آنان را از شناخت خداوند، منحرف کرده بودند و پیوندشان را از پرستش خداوند بریده بودند.

اینکه شیطان مردم را از اطاعت و عبادت الهی باز می دارد و مانع آنان از حرکت در مسیر هدایت الهی و پیروی از فرمان خداوند می شود، برای این است که آنان را به «پیروی» از خویش وا دارد.

«واعلموا ان الشیطان انما یسنّی لکم طرقه لتتبعوا عقبه.»

بدانید که شیطان راه های خویش را پیش پای شما می گشاید، تا از پی او روانه شوید.

در نهج البلاغه و سخنان مولا در دیگر منابع حدیث، همانند قرآن کریم، رابطه ولایت و اطاعت به روشنی بیان شده است.

«ان ولی محمد من أطاع الله و ان بعدت لحمته، و إنّ عدوّ محمد من عصی الله و إن قربت قرابته.»

همانا ولی محمد کسی است که از خدا اطاعت کند، اگر چه گوشت (خون و نسب) او دور باشد، و همانا دشمن محمد کسی است که عصیان خدا کند، اگر چه از نزدیک ترین نزدیکان آن حضرت باشد.

اطاعت، هدایت و ولایت این گونه در کلام مولا با تبعیت قرآن گره می خورد، در طرف مقابل، یعنی جبهه ولایت غیر خدا نیز همین گونه است؛ پیروی و ولایت پذیری است که سبب سلطه شیطان بر اولیاء او می شود:

«انّما بدء وقوع الفتن أهواء تتبع، و حکام تبتدع، یخالف فیها کتاب الله، و یتولی علیها رجال رجالاً علی غیر دین الله. هنا لک یستولی الشیطان علی اولیائه، و ینجو الذین سبقت لهم من الله الحسنی.»ه

همانا آغاز پدید آمدن فتنه ها،

پیروی از خواهشهای نفسانی است و بدعت در حکمهای آسمانی؛ آن گونه که مایه مخالفت با کتاب الهی شود و گروهی از مردم، گروه دیگر را در طریق آن بدعتها به ولایت برگزینند. اینجاست که شیطان بر اولیای خود چیره می شود. و اما آن را که لطف حق دریافته باشد، نجات یابد و راه حق به سر برد.

پیروان دو خط، دو جبهه رویاروی یکدیگر را تشکیل می دهند، در یک جبهه پیروان معارف و فرمانهای الهی، که هدایت یافتگان هستند حضور دارند، و در جبهه دیگر پیروان شیطان که گمراهان هستند جای گرفته اند؛ این دو جبهه، جبهه حق و جبهه باطل اند:

«الا و انه من لا ینفعه الحق یضرّه الباطل، و من لایستقیم به الهدی یجرّ به الضلال الی الردی.»

بدانید آن که حق او را سود ندهد، باطل به او زیان خواهد رسانید، و آنکه هدایت نتواند او را در مسیر درست قرار دهد، ضلالت هلاکش خواهد ساخت.