حاکم مستبد علاوه بر اختیارات مطلق پاسخگو هم نیست
✍️محمد سروش محلاتی
البته هسته استبداد دینی مهم تر از ظاهر استبدادی است، چون برخی حاکمان هسته استبداد را حفظ می کنند اما با ظاهری متقی و پرهیزکار و متواضع و نرم با مردم برخورد می کنند اما در باطن استبداد وجود دارد و اصل همان استبداد درونی است.
حاکم مستبد ممکن است ادبیات و ظاهرش را درست کند و با احترام و تواضع با مردم سخن بگوید اما هسته استبداد دینی که مقام خودکامگی است و این که در برابر کسی پاسخگو نباشد را حفظ می کند.
به تعبیر علامه طباطبایی در جلد نهم المیزان، در حکومت استبدادی، شخص حاکم در حکومت محدودیتی ندارد و هرکاری را انجام می دهد، اما مورد سوال قرار نمی گیرد.
البته این هسته مشترک همه حکومت های استبدادی است که هیچ کس از حاکم نمی تواند سوال و بازخواست کند اما در حکومت دینی توجیه دینی برای این ویژگی ایجاد می شود.
پس استبداد فقط اختیارات مطلق داشتن حاکم نیست، بلکه نبودن پاسخگویی و بازخواست شدن است و استبداد یعنی شخص در جایگاهی قرار گیرد که نتوان از او سوال کرد و اگر اختیارات مطلق به او داده شود، اوج استبداد است اما اگر اختیارات محدود بود و پاسخگویی هم وجود نداشت باز مرتبه ای از استبداد است، پس هسته اصلی استبداد عدم پاسخگویی و بازخواست نشدن درباره عملکرد است.