امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

 «ابو عبد الرحمن» گفته است: در کتابى که به خطّ پدرم بود، حدیث مزبور را یافتم که داراى این جملات بود: پیغمبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله خطاب به فاطمه علیها السّلام فرمود: آیا شادمان نیستى از اینکه تو را به همسرى مردى در آوردم که پیش از سایر پیروانم، اسلام اختیار کرده و علم و دانش او، از همگان بیشتر و بردبارى او، از دیگران افزونتر است؟

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، مسند أحمد بن حنبل، ج 5، ص 26، ناشر: مؤسسة قرطبة – مصر.

علمای دیگر اهل سنت نیز این روایت را در کتابهای شان آورده اند:

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (متوفاى360هـ)، المعجم الکبیر، ج 20، ص 229، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة الزهراء - الموصل، الطبعة: الثانیة، 1404هـ – 1983م.

الطبری، ابوجعفر محب الدین أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، الریاض النضرة فی مناقب العشرة، ج 3 ص 160، تحقیق: عیسی عبد الله محمد مانع الحمیری، ناشر: دار الغرب الإسلامی - بیروت، الطبعة: الأولى، 1996م.

الطبری، ابوجعفر محب الدین أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، ذخائر العقبى فی مناقب ذوی القربى، ج 1، ص77، ناشر : دار الکتب المصریة - مصر

وروى الامام أحمد والطبرانی عن معقل بن یسار - رضی الله تعالى عنه - أن رسول الله - صلى الله علیه وسلم - قال لفاطمة : أما ترضین أن زوجتک أقدم أمتی إسلاما، وأکثرهم علما، وأعظمهم حلما.

الصالحی الشامی، محمد بن یوسف (متوفاى942هـ)، سبل الهدی والرشاد فی سیرة خیر العباد، ج 11، ص 291، تحقیق: عادل أحمد عبد الموجود وعلی محمد معوض، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1414هـ

تصحیح این روایت توسط بزرگان اهل سنت:

 

 

1.    غزالی: (متوفاى505هـ)

عزالی می‌نویسد:

ولأحمد والطبرانی من حدیث معقل بن یسار وضأت النبی صلى الله علیه وسلم ذات یوم فقال هل لک فی فاطمة تعودها الحدیث وفیه أما ترضین أن زوجتک أقدم أمتی سلما وأکثرهم علما وأعظمهم حلما وإسناده صحیح.

احمد و طبرانی روایت معقل بن یسار را نقل کرده اند..... و سند این روایت صحیح است.

الغزالی، محمد بن محمد ابوحامد (متوفاى505هـ، إحیاء علوم الدین، ج 3، ص273، ناشر: دار االمعرفة – بیروت.

 

 

2.    ابوالفضل عراقی: (متوفای806 هـ)

عراقی نیز همانند غزالی سند این روایت را تصحیح کرده است:

ولأحمد والطبرانی من حدیث معقل بن یسار «وضأت النبی ذات یوم فقال هل لک فی فاطمة تعودها» الحدیث وفیه «أما ترضین أن زوجتک أقدم أمتی سلماً وأکثرهم علماً وأعظمهم حلماً» وإسناده صحیح.

العراقی، أبو الفضل (متوفای806 هـ)، المغنی عن حمل الأسفار، ج 2، ص920، تحقیق: أشرف عبد المقصود، دار النشر: مکتبة طبریة،‌الریاض،‌ الطبعة: الأولى، 1415هـ - 1995م 

3. هیثمی : (متوفاى807 هـ)

ابو بکر هیثمی پس از این که روایت را نقل کرده، به توثیق راویان سند روایت تصریح کرده است:

عن معقل بن یسار قال وضأت النبی صلى الله علیه وسلم ذات یوم فقال هل لک فی فاطمة نعودها فقلت نعم فقام متوکئا علی فقال أما إنه سیحمل ثقلها غیرک ویکون أجرها لک قال فکأنه لم یکن علی شیء حتى دخلنا على فاطمة علیها السلام فقال کیف نجدک فقالت والله لقد اشتد حزنی واشتدت فاقتی وطال سقمی قال عبدالله وجدت فی کتاب أبی بخط یده فی هذا الحدیث قال أماترضین أن أزوجک أقدم أمتی سلما وأکثرهم علما وأعظمهم حلما رواه أحمد والطبرانی وفیه خالد بن طهمان وثقه أبو حاتم وغیره وبقیة رجاله ثقات.

این روایت را احمد و طبرانی نقل کرده و در این روایت خالد بن طهمان است که ابو حاتم و غیر ایشان او را توثیق کرده اند وبقیه رجال سند نیز موثق هستند.

الهیثمی، ابوالحسن علی بن أبی بکر (متوفاى807 هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج 9، ص 101، ناشر: دار الریان للتراث/‏ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت – 1407هـ.

  هیثمی در صفحه دیگر از این کتابش بازهم تصریح می‌کند که رجال سند این روایت را احمد بن حنبل و طبرانی توثیق کرده اند.

باب فی علمه رضی الله عنه

قد تقدم فی إسلامه أن النبی صلى الله علیه وسلم قال لفاطمة أما ترضین إن زوجتک أقدم أمتی سلما وأکثرهم علما وأعظمهم حلما رواه أحمد والطبرانی برجال وثقوا.

مجمع الزوائد ج 9، ص 114

 

 

4. حمزه احمد زین : روایت حسن است

حمزه احمد بن الزین از شارحان مسند احمد بن حنبل، در ذیل روایت، تصریح می‌کند که این روایت حسن است:

(20185) اسناده حسن، لاجل خالد ایضا، وانما یحسن حدیثه فی الفضائل ایضا، واما فی الاحکام فلا. ...

المسند، احمد بن حنبل، شرحه و صنع فهارسه حمزة احمد الزین، ج5، ص174 دار الحدیث قاهرة.

نتیجه: این روایت نیز صحیح است.

4. از طریق بریده «اقدمهم اسلاما» (معتبر)

فرمایش رسول خدا صلی الله علیه وآله را یکی از صحابه دیگر رسول خدا به نام «بریدة‌ بن اسلمی» با چند سند نقل کرده است.

سند اول: (معتبر)

سند اول روایت بریده در کتاب «فضائل الصحابة» چنین آمده است:

1346 حدثنا العباس بن إبراهیم القراطیسی نا محمد بن إسماعیل الأحمسی نا مفضل بن صالح نا جابر الجعفی عن سلیمان بن بریدة عن أبیه قال قال لی رسول الله صلى الله علیه وسلم قم بنا یا بریدة نعود فاطمة قال فلما أن دخلنا علیها أبصرت أباها ودمعت عیناها قال ما یبکیک یا بنیة قالت قلة الطعم وکثرة الهم وشدة السقم قال أما والله لما عند الله خیر مما ترغبین إلیه یا فاطمة أما ترضین أنی زوجتک أقدمهم سلما وأکثرهم علما وأفضلهم حلما والله إن ابنیک لمن شباب أهل الجنة.

بریده می‌گوید: رسول خدا به من فرمود: بیا به عیادت فاطمه برویم. هنگامی‌که بر ایشان وارد شدیم فاطمه وقتی چشمش به پدرش افتاد چشمانش اشک آلود شد. رسول خدا فرمود: ای دخترم چرا گریه می‌کنی؟ فاطمه گفت: به خاطر کمی غذا و بسیاری محنت و شدت درد. رسول خدا فرمود: آگاه باش به خدا سوگند. آنچه نزد خدا است بهتر است از آنچه شما به آن رغب دارید. آیا راضی  نیستی که تو را به کسی در آوردم که از نظر اسلام پیشگام ترین و از نظر علم بیشترین و از نظر حلم برترین مردم است. به خدا سوگند فرزندانت جوانان اهل بهشت هستند.

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، فضائل الصحابة، ج 2، ص 764، تحقیق د. وصی الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ – 1983م

 

 

بررسی سند روایت:

1. عباس بن ابراهیم قراطیسی:

ذهبی در «تاریخ الإسلام» این راوی را توثیق کرده است:

العباس بن إبراهیم . أبو الفضل القراطیسی بغدادی، ثقة .

تاریخ الإسلام  ج 23، ص 143

خطیب بغدادی در «تاریخ بغداد»، نیز وی را پس از معرفی و ذکر اساتید و شاگردانش، ثقه می‌داند:

 العباس بن إبراهیم أبو الفضل القراطیسی حدث عن إسحاق بن زیاد .. وکان ثقة.

تاریخ بغداد، ج 12، ص 151

2. محمد بن اسماعیل احمسی:

ابن ابی حاتم در کتاب‌ «الجرح والتعدیل»، می‌نویسد:

1080 محمد بن إسماعیل بن سمرة الأحمسی ... قال أبو محمد سمعت منه مع أبى وهو صدوق ثقة نا عبد الرحمن قال سئل أبى عنه فقال صدوق.

محمد بن اسماعیل ... ابو محمد (ابن ابی حاتم) می‌گوید:‌ من همراه پدرم از او (محمد بن اسماعیل) شنیدم و او صدوق و ثقه بود. عبد الرحمن می‌گوید:‌ در باره او از پدرم سؤال کردم گفت:‌ او صدوق است.

ابن أبی حاتم الرازی التمیمی، ابومحمد عبد الرحمن بن أبی حاتم محمد بن إدریس (متوفاى 327هـ)، الجرح والتعدیل، ج 7، ص190، ناشر: دار إحیاء التراث العربی - بیروت، الطبعة: الأولى، 1271هـ ـ 1952م.

ابن حبان در کتاب «الثقات» اسم ایشان را آورده است:

15510 محمد بن إسماعیل بن سمرة الأحمسی السراج من أهل الکوفة یروى عن وکیع والکوفیین حدثنا عنه عبد الملک وغیره من شیوخنا

الثقات  ج 9، ص 118

ذهبی نیز بر توثیق ایشان تصریح کرده و می‌نویسد:

4723 محمد بن إسماعیل بن سمرة الأحمسی أبو جعفر ... ثقة.

الکاشف  ج 2، ص 158

از نظر ابن حجر عسقلانی نیز محمد بن اسماعیل ثقه است:

5732 محمد بن إسماعیل بن سمرة الأحمسی بمهملتین أبو جعفر السراج ثقة من العاشرة مات سنة ستین وقیل قبلها ت س ق

تقریب التهذیب ج 1، ص 468

در نتیجه این راوی از نظر علمای رجال اهل سنت موثق است.

3. مفضل بن صالح:

ایشان از نظر ابو حاتم و ابن حبان ثقه است و ابن حجر در کتاب «لسان المیزان»، توثیق ابو حاتم را آورده و نیز می‌گوید ابن حبان نیز او را در کتاب «الثقات» آورده است:

5866 النخاس بنون وبالخاء المعجمة ثم مهملة المفضل بن صالح الأسدی أبو جمیلة الکوفی النخاس عن زیاد بن علاقة ... وعنه البخاری وأبو حاتم ووثقه ... وعنه أبو داود والترمذی والنسائی قاله بن حبان فی الثقات

لسان المیزان ج 7 ، ص 520

این راوی از نظر حاکم نیشابوری نیز ثقه است؛ زیرا روایت ایشان را در کتابش تصحیح کرده است:

3312 أخبرنا میمون بن إسحاق الهاشمی حدثنا أحمد بن عبد الجبار حدثنا یونس بن بکیر حدثنا المفضل بن صالح عن أبی إسحاق عن حنش الکنانی قال سمعت أبا ذر یقول وهو آخذ بباب الکعبة أیها الناس من عرفنی فأنا من عرفتم ومن أنکرنی فأنا أبو ذر سمعت رسول الله صلى الله علیه وسلم یقول مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها نجا ومن تخلف عنها غرق.

هذا حدیث صحیح على شرط مسلم ولم یخرجاه

المستدرک على الصحیحین  ج 2 ، ص 37

4. جابر بن یزید جعفی:

توثیق این روای گذشت.

5. سلیمان بن بریده:

این روای از راویان صحیح مسلم است و نیاز به آوردن توثیقات نیست.

6. بریده:

بریدة الاسلمی نیز از صحابه رسول خدا صلی الله علیه وآله وبی نیاز از توثیق است.