امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

مضمون اول :«والسابقُ إلیّ علیُّ بن ابی‌طالب» (سند معتبر)

سند کامل این روایت را طبرانی این‌گونه آورده است:

11152 حدثنا الْحُسَیْنُ بن إِسْحَاقَ التُّسْتَرِیُّ ثنا الْحُسَیْنُ بن أبی السَّرِیِّ الْعَسْقَلانِیُّ ثنا حُسَیْنٌ الأَشْقَرُ ثنا سُفْیَانُ بن عُیَیْنَةَ عَنِ بن أبی نَجِیحٍ عن مُجَاهِدٍ عَنِ بن عَبَّاسٍ عَنِ النبی صلى اللَّهُ علیه وسلم قال السُّبَّقُ ثَلاثَةٌ فَالسَّابِقُ إلى مُوسَى یُوشَعُ بن نُونَ وَالسَّابِقُ إلى عِیسَى صَاحِبُ یَاسِینَ وَالسَّابِقُ إلى مُحَمَّدٍ صلى اللَّهُ علیه وسلم عَلِیُّ بن أبی طَالِبٍ.

به نقل ابن عباس رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمود: پیشگامان در ایمان آوردن سه تن هستند: پیشگام شد یوشع بن نون به ایمان آوردن به موسی، صاحب یاسین به عیسی و علی به ایمان آوردن به رسول خدا صلی الله علیه وسلم. 

الطبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن أحمد بن أیوب (متوفاى360هـ)، المعجم الکبیر، ج 11، ص 93، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید السلفی، ناشر: مکتبة الزهراء - الموصل، الطبعة: الثانیة، 1404هـ – 1983م.

این روایت در کتابهای دیگر اهل سنت نیز نقل شده است.

الطبری، ابوجعفر محب الدین أحمد بن عبد الله بن محمد (متوفاى694هـ)، ذخائر العقبى فی مناقب ذوی القربى، ج 1، ص58، ناشر : دار الکتب المصریة – مصر

 

تصحیح روایت توسط هیثمی:

هیثمی در کتاب «مجمع الزوائد‌ در باره سند این روایت می‌نویسد:

وعن ابن عباس عن النبی صلى الله علیه وسلم قال السبق ثلاثة السابق إلى موسى یوشع بن نون والسابق إلى عیسى صاحب یاسین والسابق إلى محمد صلى الله علیه وسلم علی بن أبی طالب رضی الله عنه رواه الطبرانی وفیه حسین بن حسن الأشقر وثقه ابن حبان وضعفه الجمهور وبقیة رجاله حدیثهم حسن أو صحیح.

... این روایت را طبرانی نقل کرده،‌ ودر سند آن حسین بن حسن اشقر وجود که ابن حبان او را توثیق کرده است ولی جمهور او را تضعیف کرده اند. و روایات بقیه راویان سند حسن و یا صحیح هستند.

الهیثمی، ابوالحسن علی بن أبی بکر (متوفاى807 هـ)، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج 9، ص102، ناشر: دار الریان للتراث/‏ دار الکتاب العربی - القاهرة، بیروت – 1407هـ.

توثیق حسین بن الحسن الاشقر:

همانگونه که در کلام هیثمی ملاحظه می‌شود، تنها ایراد این روایت بر «حسین بن حسن اشقر» است که ابن حبان او را توثیق کرده و بقیه تضعیف کرده اند. و خلاصه کلام این که در توثیق و تضعیف این راوی، اختلاف است و طبق قاعده رجالی اهل سنت،‌ روایت راوی مختلف فیه، حسن می‌شود.

برای اثبات توثیق و یا اعتبار بیشتر این راوی، لازم است سخنان احمد بن حنبل و یحیی بن معین و ابن حجر عسقلانی را در باره ایشان ذکر نماییم:

ابن حجر در کتاب «تقریب التهذیب»، حسین بن الحسن اشقر را صدوق معرفی کرده است:

1318 الحسین بن الحسن الأشقر الفزاری الکوفی صدوق یهم ویغلو فی التشیع من العاشرة مات سنة ثمان ومائتین س

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، تقریب التهذیب، ج 1، ص 166، تحقیق: محمد عوامة، ناشر: دار الرشید - سوریا، الطبعة: الأولى، 1406 - 1986.

ایشان در جای دیگر سخن احمد بن حنبل و ابن معین را در تأیید اشقر ذکر می‌کند:

 قلت وذکره العقیلی فی الضعفاء وأورد عن أحمد بن محمد بن هانئ قال قلت لأبی عبد الله یعنی بن حنبل تحدث عن حسین الأشقر قال لم یکن عندی ممن یکذب وذکر عنه التشیع ..

وقال بن الجنید سمعت بن معین ذکر الأشقر فقال کان من الشیعة الغالیة قلت فکیف حدیثه قال لا بأس به قلت صدوق قال نعم کتبت عنه.

احمد بن محمد بن هانی میگوید: به احمد بن حنبل گفتم، در باره حسین بن اشقر برای من صحبت کن. گفت: او در نزد من از جمله کسانی نیست که دروغ می‌گویند ...

ابن جنید می‌گوید: از ابن معین شنیدم که می‌گفت: او از شیعیان غالی است. گفتم:‌ روایتش چگونه است؟ گفت: هیچ اشکالی در آنها نیست. گفتم: آیا او راستگو است؟ گفت: بلی. پس از آن روایت از او نوشتم.

العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852هـ)، تهذیب التهذیب، ج 2، ص 291، ناشر: دار الفکر - بیروت، الطبعة: الأولى، 1404 - 1984 م.

کنانی در کتاب «تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأخبار الشنیعة الموضوعة»، سخن ابن معین را در صدوق دانستن حسین اشقر و سخن احمد بن حنبل را پس از بیان روایت ذیل، ذکر کرده است:

 ( 15 ) [ حدیث ] ابن عباس : کان النبى یقسم غنائم حنین وجبریل علیه السلام إلى جنبه فجاء ملک فقال إن ربک عز وجل أمرک بکذا وکذا، فخشى النبى أن یکون شیطانا، فقال لجبریل تعرفه، فقال هذا ملک وما کل ملائکة ربک أعرف  (عد) من طریق الحسین بن الحسن الأشقر، وقال منکر وما أعلم رواه غیر حسین والبلاء عندى منه، وأورده ابن الجوزى فى الواهیات، وقال حسین کذاب (قلت) إنما کذبه أبو معمر الهذلى وقد قال فیه ابن معین صدوق وقال أحمد : لم یکن عندى ممن یکذب، وذکره ابن حبان فى الثقات، وأخرج له النسائى وقضیة إیراد ابن الجوزى له فى الواهیات أنه لا یبلغ رتبة الوضع والله أعلم .

الکنانی، علی بن محمد بن علی بن عراق أبو الحسن (متوفای963 هـ)، تنزیه الشریعة المرفوعة عن الأخبار الشنیعة الموضوعة، ج 1، ص 248، تحقیق: عبد الوهاب عبد اللطیف , عبد الله محمد الصدیق الغماری، دار النشر: دار الکتب العلمیة – بیروت،‌ الطبعة: الأولى1399 هـ

تصحیح روایت حسین اشقر توسط علمای اهل سنت:

برخی از علمای بزرگ اهل سنت، روایات حسین اشقر را نیز تصحیح کرده و این نشان می‌دهد که این راوی در نزد آنها موثق و دارای اعتبار است.

روایت اول تصحیح شده توسط حاکم نیشابوری:

4647 حدثنا مکرم بن أحمد بن مکرم القاضی ثنا جعفر بن أبی عثمان الطیالسی ثنا یحیى بن معین ثنا حسین الأشقر ثنا جعفر بن زیاد الأحمر عن مخول عن منذر الثوری عن أم سلمة رضی الله عنها أن النبی صلى الله علیه وسلم کان إذا غضب لم یجترئ أحد منا یکلمه غیر علی بن أبی طالب رضی الله عنه هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه

المستدرک على الصحیحین  ج 3، ص 141

روایت دوم تصحیح شده توسط حاکم نیشابوری:

4669 أخبرنی علی بن عبد الرحمن بن عیسى السبیعی بالکوفة ثنا الحسین بن الحکم الجیزی ثنا الحسین بن الحسن الأشقر ثنا سعید بن خثیم الهلالی عن الولید بن یسار الهمدانی عن علی بن أبی طلحة قال حججنا فمررنا على الحسن بن علی بالمدینة ومعنا معاویة بن حدیج فقیل للحسن إن هذا معاویة بن حدیج الساب لعلی فقال علی به فأتی به فقال أنت الساب لعلی فقال ما فعلت فقال والله إن لقیته وما أحسبک تلقاه یوم القیامة لتجده قائما على حوض رسول الله صلى الله علیه وسلم یذود عنه رایات المنافقین بیده عصا من عوسج حدثنیه الصادق المصدوق صلى الله علیه وسلم وقد خاب من افترى هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه

المستدرک على الصحیحین  ج 3، ص 148

توثیق روایت اشقر توسط جلال الدین سیوطی:

سیوطی نیز در کتاب «الشمائل الشریفة»، همان روایتی را که حاکم تصحیح کرده بود،‌ به صحت آن را تصریح می‌کند و در پایان تصحیح حاکم نیشابوری و توثیق اشقر را از زبان ذهبی نقل کرده است:

284 (کان إذا غضب لم یجتریء علیه أحد إلا علی) حل ک عن أم سلمة صح

کان إذا غضب لم یجترئ علیه أحد إلا علی امیر المؤمنین لما یعلمه من مکانته عنده وتمکن وده من قلبه بحیث یحتمل کلامه فی حال الحدة فأعظم بها منقبة تفرد بها عن غیره حم ک فی فضائل الصحابة عن حسین الأشقر عن جعفر الأحمر عن مخول عن منذر عن أم سلمة قال الحاکم صحیح وتعقبه الذهبی بأن الأشقر وثق ...

... حاکم گفته است : این روایت صحیح است و ذهبی به دنبال آن گفته است: حسین اشقر توثیق شده است.

السیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفاى911هـ)، الشمائل الشریفة، ج 1، ص291، تحقیق: حسن بن عبید باحبیشی، ناشر: دار طائر العلم للنشر والتوزیع.

مناوی در کتاب «فیض القدیر شرح الجامع الصغیر»، توثیق ذهبی را در باره حسین اشقر ذکر کرده است:

عن أبی هریرة کان إذا غضب لم یجترىء علیه أحد إلا علی أمیر المؤمنین لما یعلمه من مکانته عنده وتمکن وده من قلبه بحیث یحتمل کلامه فی حال الحدة فأعظم بها منقبة تفرد بها عن غیره حل ک فی فضائل الصحابة عن حسین الأشقر عن جعفر الأحمر عن مخول عن منذر عن أم سلمة قال الحاکم صحیح وتعقبه الذهبی بأن الأشقر وثق.

المناوی، محمد عبد الرؤوف بن علی بن زین العابدین (متوفاى1031هـ)، فیض القدیر شرح الجامع الصغیر، ج 5، ص150، ناشر: المکتبة التجاریة - مصر، الطبعة: الأولى، 1356هـ.

 

نتیجه گیری از سند روایت

با توجه به آنچه بیان شد،‌ حسین الاشقر از نظر ابن حبان، احمد بن حنبل، یحیی بن معین، حاکم نیشابوری، ابن حجر عسقلانی، ذهبی و جلال الدین سیوطی موثق و صدوق است. و در نتیجه این روایت نیز معتبر است.