امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

امیرالمومنین علیه السلام، نخستین مسلمان

ب: طاووس از ابن عباس: «أول من اسلم علی» (سند صحیح)

احمد بن عمرو شیبانی در کتاب «الآحاد والمثانی» روایت ابن عباس را از طریق طاووس نقل کرده است:

185 حدثنا أحمد بن الفرات نا عبد الرزاق عن معمر عن بن طاوس عن أبیه عن بن عباس رضی الله عنه قال أول من أسلم علی رضی الله عنه.

ابن عباس نقل کرده است که فرمود: نخستین کسی که اسلام آورد،‌ علی رضی الله عنه است.

الشیبانی، أحمد بن عمرو بن الضحاک ابوبکر (متوفاى 287هـ)، الآحاد والمثانی، ج 1، ص 151،‌ تحقیق: د. باسم فیصل أحمد الجوابرة، ناشر:دار الرایة - الریاض، الطبعة: الأولى، 1411 – 1991م.

 

تصحیح سند روایت از سوی علمای اهل سنت:

ابن ابی‌عاصم بعد از نقل روایت، سند روایت را صحیح می‌داند و می‌نویسد:

71 حدثنا أبو مسعود ثنا عبد الرزاق عن معمر عن ابن طاووس عن أبیه عن ابن عباس قال أول من أسلم علی وإسناده صحیح.

الشیبانی، أحمد بن عمرو بن أبی عاصم أبو بکر (متوفای287هـ)، الأوائل لابن أبی عاصم، ج 1، ص 79،‌تحقیق: محمد بن ناصر العجمی، دار النشر: دار الخلفاء للکتاب الإسلامی – الکویت، طبق برنامه الجامع الکبیر

زین الدین عراقی نیز این روایت را تصحیح کرده است:

وروى الطبرانى بإسناد صحیح من روایة عبد الرزاق عن معمر عن ابن طاوس عن أبیه عن ابن عباس قال أول من أسلم على.

العراقی، أبو الفضل زین الدین عبد الرحیم بن الحسین (متوفاى806هـ)، التقیید والإیضاح شرح مقدمة ابن الصلاح، ج 1، ص310، تحقیق : عبد الرحمن محمد عثمان، ناشر : دار الفکر للنشر والتوزیع - بیروت، الطبعة : الأولى، 1389هـ - 1970م .

ج: عمرو بن میمون از ابن عباس : «علی اول من أسلم بعد خدیجة» (سند صحیح)

روایت ابن عباس از طریق عمرو بن میمون نیز در طبقات ابن سعد با سند معتبر نقل شده است:

قال أخبرنا یحیى بن حماد البصری قال قال أخبرنا أبو عوانة عن أبی بلج عن عمرو بن میمون عن بن عباس قال أول من أسلم من الناس بعد خدیجة علی.

ابن عباس گفته است: نخستین کسی که بعد از حضرت خدیجه اسلام آورد، علی است.

الزهری، محمد بن سعد بن منیع ابوعبدالله البصری (متوفاى230هـ)، الطبقات الکبرى، ج 3، ص 21، ناشر: دار صادر - بیروت.

احمد بن حنبل در کتاب «مسند و فضائل الصحابة» این روایت را با تفصیل بیشتر این گونه نقل کرده است:

حدثنا عبد اللَّهِ حدثنی أبی ثنا یحیى بن حَمَّادٍ ثنا أبو عَوَانَةَ ثنا أبو بَلْجٍ ثنا عَمْرُو بن مَیْمُونٍ قال إنی لَجَالِسٌ إلى بن عَبَّاسٍ إذا أَتَاهُ تِسْعَةُ رَهْطٍ فَقَالُوا یا أَبَا عَبَّاسٍ أما ان تَقُومَ مَعَنَا واما أَنْ تخلونا هَؤُلاَءِ قال فقال بن عَبَّاسٍ بَلْ أَقُومُ مَعَکُمْ قال وهو یَوْمَئِذٍ صَحِیحٌ قبل أَنْ یَعْمَى قال فابتدؤا فَتَحَدَّثُوا فَلاَ ندری ما قالوا .... قال وکان أَوَّلَ من أَسْلَمَ مِنَ الناس بَعْدَ خَدِیجَةَ...

عمرو بن میمون مى‏گوید: با عبد اللَّه بن عباس نشسته بودم افرادى که در نه گروه بودند نزد او آمدند و گفتند: یا برخیز و با ما بیا و یا شما ما را با ابن عباس تنها گذارید. این ماجرا زمانى بود که ابن عباس بینا بود و هنوز کور نشده بود. ابن عباس گفت: من با شما مى‏آیم [آنان به گوشه‏اى رفتند و] با ابن عباس مشغول گفت و گو شدند. من نمى‏فهمیدم چه مى‏گویند. پس از مدتى عبد اللَّه بن عباس در حالى که لباسش را تکان مى‏داد تا غبارش فروریزد آمد و گفت: اف بر آنان، به مردى دشنام مى‏دهند و از او عیب‏جویى مى‏کنند که ده ویژگى براى اوست. ...

پنجمین ویژگی علی این است که او نخستین کسى بود که پس از خدیجه اسلام آورد.

مسند أحمد بن حنبل  ج 1، ص 330

الشیبانی، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاى241هـ)، فضائل الصحابة، ج 2، ص 684، تحقیق د. وصی الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بیروت، الطبعة: الأولى، 1403هـ – 1983م.

 

تصحیح سند روایت از سوی علمای اهل سنت:

ابن ابی عاصم بعد از نقل روایت،‌ سندش را حسن می‌داند:

136 حدثنا أبو موسى ثنا یحیى بن حماد ثنا أبو عوانة عن یحیى بن سلیم بن بلج عن عمرو بن میمون عن ابن عباس قال وکان أول من أسلم من الناس مع رسول الله صلى الله علیه وسلم علی بعد خدیجة وإسناده حسن.

الأوائل لابن أبی عاصم، ج 1، ص 97

حاکم نیشابوری نیز روایت را تصحیح کرده و ذهبی نیز در تعلیقه اش بر این کتاب،‌ روایت را صحیح می‌داند:

4652 أخبرنا أبو بکر أحمد بن جعفر بن حمدان القطیعی ببغداد من أصل کتابه ثنا عبد الله بن أحمد بن حنبل حدثنی أبی ثنا یحیى بن حماد ثنا أبو عوانة ثنا أبو بلج ثنا عمرو بن میمون قال إنی لجالس عند بن عباس إذ أتاه تسعة رهط ... قال بن عباس وکان علی أول من آمن من الناس بعد خدیجة رضی الله عنها ... هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه بهذه السیاقة

تعلیق الذهبی فی التلخیص : صحیح

المستدرک على الصحیحین، ج 3، ص 143

زین الدین عراقی نیز سند روایت را حسن دانسته است:

رواه أحمد والطبرانى من روایة أبى بلج عن عمرو بن میمون عن ابن عباس فذکر فضایل لعلى ثم قال وکان أول من أسلم من الناس بعد خدیجة

وهذا إسناد جید وأبو بلج وإن قال البخارى فیه نظر فقد وثقه ابن معین وأبو حاتم والنسائى وابن سعد والدارقطنى.

سند این روایت خوب است و در باره ابو بلج گرچه بخاری نظر دارد ولی ابن معین، ابو حاتم، نسائی، ابن سعد و دار قطنی وی را توثیق کرده  اند.

العراقی، أبو الفضل زین الدین عبد الرحیم بن الحسین (متوفاى806هـ)، التقیید والإیضاح شرح مقدمة ابن الصلاح، ج 1، ص311، تحقیق : عبد الرحمن محمد عثمان، ناشر : دار الفکر للنشر والتوزیع - بیروت، الطبعة : الأولى، 1389هـ - 1970م .

البانی نیز این روایت را در تحقیقی که بر کتاب «السنة‌ ابن ابی‌عاصم دارد،‌ نقد نکرده است:

1351 حدثنا محمد بن المثنى حدثنا یحیى بن حماد حدثنا أبو عوانة عن یحیى بن سلیم أبی بلج عن عمرو بن میمون عن ابن عباس ... قال وکان أول من أسلم من الناس بعد خدیجة.

الشیبانی، عمرو بن أبی عاصم الضحاک (متوفاى287هـ)، السنة، تحقیق: محمد ناصر الدین الألبانی، ج 2   ص 603، ناشر: المکتب الإسلامی - بیروت، الطبعة: الأولى، 1400هـ.

د: مقسم از ابن عباس : «أول من أسلم علی» (سند معتبر)

در طریق دیگر این روایت،‌ مقسم است که در کتاب «المصنف» ابن ابی شیبه نقل شده است:

20392 أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن عثمان الجزری عن مقسم عن بن عباس قال أول من أسلم علی.

الصنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام (متوفای211هـ)، المصنف، ج 11، ص 227، تحقیق : حبیب الرحمن الأعظمی، دار النشر: المکتب الإسلامی – بیروت، الطبعة : الثانیة 1403 

 

بررسی سند روایت

عبد الرزاق و معمر

عبد الرزاق و معمر که از مشایخ بخاری هستند ، و نیازی به بررسی سندی ندارد

عثمان الجزری

این روای را ابن حبان در ثقات خویش آورده است :

عثمان بن عمرو بن ساج الحرانی أخو الولید بن عمرو بن ساج یروى عن خصیف ویعقوب بن عطاء روى عنه أهل بلده وهو الذی یروى عنه المعتمر بن سلیمان ویقول حدثنی عثمان بن ساج المروزی

الثقات ج 8، ص 449 ش 14367

مقسم بن بجرة‌

او از روات بخاری است

509 د خ 4 البخاری والأربعة مقسم بن بجرة ... وقال أبو حاتم صالح الحدیث لا بأس به وقال بن سعد أجمعوا على انه توفی سنة إحدى ومائة ... وقال بن شاهین فی الثقات قال أحمد بن صالح المصری ثقة ثبت لا شک فیه وقال العجلی مکی تابعی ثقة وقال یعقوب بن سفیان والدار قطنی ثقة

تهذیب التهذیب ج10، ص256، ش 509 

ابن عباس :‌

صحابی است و نیازی به بررسی سندی ندارد .

هـ: عکرمة از ابن عباس : «علی اول عربی وعجمی صلی مع رسول الله (ص)»

عکرمه روایت را با تعبیر دیگر از ابن عباس نقل کرده و آن این که:‌ علی نخستین فرد از میان عرب و عجم است که با رسول خدا صلی الله علیه وآله نماز خواند:

حدثنا أحمد بن محمد قال حدثنا أحمد بن الفضل قال حدثنا محمد بن جریر قال حدثنا أحمد بن عبد الله الدقاق قال حدثنا مفضل بن صالح عن سماک بن حرب عن عکرمة عن ابن عباس قال لعلى أربع خصال لیست لأحد غیره هو أول عربى وعجمى صلى مع رسول الله صلى الله علیه وسلم وهو الذى کان لواؤه معه فى کل زحف وهو الذى صبر معه یوم فر عنه غیره وهو الذى غسله وأدخله قبره.

 ابن عباس می‌گوید:‌ برای علی چهار ویژگی است که دیگران ندارند: او نخستین فرد از میان عرب و عجم است که همراه رسول خدا صلی الله علیه وسلم نماز خواند، در تمام جنگها پرچم رسول خدا به دست ایشان بود، او کسی است که همراه پیامبر ماند در روزی که دیگران از نزدش فرار کردند و او کسی استکه رسول خدا را غسل دارد و وارد قبرش ساخت.

ابن عبد البر النمری القرطبی المالکی، ابوعمر یوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى463هـ)، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ج 3، ص1090، تحقیق: علی محمد البجاوی، ناشر: دار الجیل - بیروت، الطبعة: الأولى، 1412هـ.

روشن شد که تعبیرات مختلفی از ابن عباس در نخستین مسلمان بودن امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده و چند سند آن معتبر است .